DOĞRUDAN DOĞRUYA
Mustafa ERTAŞ
GAZETECİ ARAŞTIRMACI YAZAR
8.3.2012 SELÇUKLU / KONYA
GSM: 05058743303
Karamanoğlu tarihinin bir bölümünü şair ŞİKARİ” nin kendi dilinde olduğu gibi siz okuyucularımıza sunuyoruz.
ŞİKARİ “ nin
KARAMANOĞULLUAR TARİHİ
(Ermenek’in Fethi)
Öz olarak: Şikarı Tarihi: Karamanoğulları, Selçuk, Eşref, Erdana, Germiyan, Hamit, Aydın,
Menteşe, Sahip Ata, İsfandiyar, Zülkadir oğullarıyla o zamanlar Anadolu’ da İlhani’ lerin bakiyesi Mogol aşiret Beylerinden, Timur istilasıyla Yavuz Sultan Selim’ e kadar; Osmanoğulları devrinden bahsetmektedir. Karamanoğulları 227 yıl hüküm sürmüştür.
( Şikari’ den sayfa 5 ).
Şikari: ( Ahmet) Av meraklısı olduğu için ‘Şikari’ adını alan ‘Ahmet’ Osmanlı şairlerindendir. Diyarbakır defdardarı olup sonra mirliva olan hasan beyin oğludur. İsmi ahmettir. Ava meraklı olduğundan ŞİKARİ diye şöhret bulmuştur. Derviş meşrepli hoş tabiatlı bir adamdır hicri 912 yılında vefat etmi,ştir( şikari tarihi s. 14-15).
Ravi eyder Firdevsi şahnamesini sultan Alaeddin Keykubat Selçuki görerek Selçuk hanedanı için dehhani namşaire “ şehname-i firdevsi tarzında 20000 beyitli bir şahname yazdırmış .
Karamanoğullarından ( 756) da Konya’ da tahta geçip (38) sene saltanat sürdükten sonra (794)
Senesinde vefat eden Alâeddin Şahı, bizim tarihlerde ( Ali Bey) diye yazılmıştır. Şair (Dehhani)’ ye Karamanlılar hakkın’ da bir ‘Şahname’ yazmasını emretmiştir. Farisi
( Fars’ça) olarak ( 600) beyit yazdıktan sonra vefat etmekle (Yaricani) namındaki şaire
İkmal ettirmiştir. İşte bu Karaman tarihi : ŞİKARİ tarafından Yaricani ‘ nin manzum şehnamesinden tercüme suretiyle meydana getirilmiştir.
Selçuklu tahtındaki KILIÇ ARSLAN 20 yıl dahi Konya’ da şahin (Şah) oldu. Ravi Eyder,
Meğer o zamanda Gökes ve İskenderun ve Payas ve Antalya cümle Frenk elinde idi .
( sf 6…) O asırda 60.000 Frenk… Konya şehrine gelince yağma edip Kılıç Arslan
Larende ‘de bulunup oğlu Keykubad asker cem edüp erişemeyüp.. … oğlu Keyhüsrev düşmanı kırdı. Oğlu Keykubat Trabzon’ u aldı ve Teke Paşa’ yı Antalya taraflarına Beğ eyledi. Orta Asyadaki Türk yurdundan Şirvan Vilayetinden Azerbaycan yolu ile gelen Karamanilerin SİLSİLESİ: ( Oğuz) neslinden Şirvan Han, Kalhan, Alp Arslan , İbrahim Han Saadeddin Beğ Nurettin Sofu ( Beğ) Karaman Beğ’ dir. Karamaniler Anadolu’ya gelince Yazın Sivas, Kayseri’ ye kışın ise diyar-i Aceme giderlerdi.
Sadeddin Beğ ölünce yerine Nureddin Sofu Beğ oldu. Herakl Beği Kosun’u yendiler Kosun Müslüman oldu.(s.31) Nurettin Sofu Selçuklu Sultanına : ‘Han oğlu hanım Kalhanoğluyum Vilayetimizi düşman talan eyledi. Cümle kabilemi alıp Rum’ a çıktım sair kulların gibi ben dahi kulunum. Ricam oldurki saye-i himmetinde hoş geçem’ Bunun üzerine Konya’ ya davet eder. Nureddin Beğ’ e Selçuklu Sultanı Tabl ve alem virüp kılıç kuşattı. Bundan sonra Kayseri ve Sivas’ a takriben (1224) de döndüler. Aradan yıllar geçti.1.Alâeddin Keykubat Taşlık Kilikya havalisinin fethi için gönderdiği Çeşnigâr Emir Mübazereddin Çavlı Taşeli’nin birçok bölümünü feth etmiş,Kilikya yöresinin fethi henüz tamamlanmamıştı
Râv i Eyder; Ermenak kafirlerinden şikayetçi geldi. Selçuklu Sultanı Nureddin beğ’ e gönderdiğ mektubta ‘ Ey Nurettin askerin cem edüp Ermenak üstüne varup cenk idesin.
Hüda fırsat verüp bu Kal’ ayı fet edesin. Zira Müslümanlara ziyade cefa eylemişler, diyarları senin mülkün ola’ demiş cümle hemen Oğuz ve Türkmen beğlerini cem edüp Konya’ ya gelip, Selçuklu Sultanıyla buluştular(1.Alâeddin Keykubad). Andan kalkup Aladağ yüzünden Ermanak’ a yakın geldiler.Milli lisanları Türkçe olan Karamanoğlu Beğliği (1228) yılı Ermenek civarındaki Kamış ve çevresine yerleştirildi. Ermenak Kalesini almak için Üç yerden bin adam pusuda kodular. Menteşe’ yi üç yüz er ile Kal’ aya gönderdiler. Nureddin yap , yap varmağa başladı Menteşe seherin Kal’ aya geldi. Kafir
Askeri anı görüp safi demire gark olup bin atlı yüz kafür taşra, cıkup Menteşe sinup kaçtı gibi gösterdi. Kafir kovarak Kal’ adan ayrıldı. Turgut ve Bayburt Beğler bu yandan yürüdü. Eşref ve Mirza ve Hacı Bahadır. Pusudan çıkup Kal’ a canibinden ( Güney) aldılar. Kosun ve İmameddin dahi bir canipten ( Bir Yönden) yürüdüler. Nurettin Beğ (Nur Sofi) Tabl ve nekkare dövüp yürüdü. Kafir anı (onu) görüp döndü. Kaçan gördü ki dört yanın bağlamışlar.
Kafiri öyle kırdılarki bir tane kaçup kurtulmağa mecal olmadı. El hasıl Kal’ ayı zar zor ile feth eylediler(1228). İçeri girip çok hazine buldular Etrafın cümlesini zapteylediler.
Karaman bey silifkeyi almak için yürüdü (karaman eyder) ey beyler kaçmak erlik değildir. Cümle şehit olmak gerektir ta ki kıyamete değin namımız erlikte söylene yedi gün gece ve gündüz cenk oldu. Toz dünyayı bürüdü ak kara seçilmez oldu, gittikçe cenk ziyade oldu. Kırk pehlivan ile karaman hamzavari nara urup kafiri bölük bölük böldüler (s.23) islam askerinin yarısı kalmadı 9. Gün mucizat-ı muhammed erüşüp kafir sınıp kaçtı;
Karaman gayred edüp kal’aya karşı kondular. Silifke kalesini verdiler, Silifke böylece feth olundu.
Karaman kendisi Ertana ile Engürü (ankara) üstüne yürüdü hisarı zor ile zapteyledi kiliseleri yıkıp cami eyledi . Müslümanları hisara koydu, Engürü mamur eyledi.
Ezicanip karaman ; Ermanak’ a gelip sefaya başladı Karaman fırsat gözetti ; Karaman av pahanesiyle Ermanaktan sürüp Larendeye geldi ; ana mensup olanlarıda kırıp şehri zapt eyledi Larende yerine kendi adı verildi Karaman oldu.
Ravi eyder Antalya ol zamanda kafir elinde idi. Müslüman elinden alınmıştı, Karaman bey Antalyayı almak için Manavgat diyarına geldi, andan göçüp menzil menzil Gölhisar önüne kondu 10.000 dilaverle Turgut,Bayburt ve Hamit yürüdü Kayseri beyi Ertana yürüdü 6.000 dilaver Sivas askeri ile hacı Bahaeddin ve Menteşe yürüdü kafirin cümlesi kılıçtan geçürüp Antalya kalesini zapteylediler. Karaman bey Teke paşaya Antalyayı verdiler. Harp usullerini öğrensin diye karaman 10 yaşındaki oğlu Mehmet beyi dahi yanında idi.
Ezicanip Karaman beylere desdur vürüp Gölhisar önünde işü işretle başladı dizdar ( Selçuklu veziri) gördü Karaman oturmuşdu dizdar zehiri bir came koyup içmesü içün Karamana sundu alup ecel canın nuş( içti) eyledi Aydın bey, Kaya bey, Menteşe bey ve oğlu Mehmet bey yanında idi içtiği gibi ciğerin pare pare eyledi Karaman kıssayı hemen bildi ah eyledi hemen hançer çeküp dizdarı tuttu hay melun kıydın bana deyüp hançer ile şöyle vurdu ki bir yüzünden bir yüzüne çıktı. Beyler feryad idüp çok eylediler. Karaman gözün açıp ey der ( ey beylerim gayret idüp oğlumu düşman eline vermiyesiz ve ey oğlum sen dahi (s.32-33) ceh edip kanımı sultana koymayasın canı azizin hakkı teslim eyledi.
Karamanı tabuta koyup Ermenaka getirip defneylediler ezicanip Selçuklu sultanı cümle Karaman mülkünü hoten namında bir kimseye virdi.
Ezicanip Ermenake İbni hotene feryatcı irişti ne durursun alem karaman oğlunun başına birikti dediler hemen İbni hoten asker çeküp Muta erişti. Mehmet beye haber oldu karşı çıkıp vuruştular İbni hoten sinup Ermenake kaçtı Mehmet bey tüm yolları bağladı İbni hoten geçemeyüp kaldı Bulgar askerine muştucu gelüp Mahmut bey ,Aydın bey, Hamit bey, Kaya bey ,Eşref ,Aris hakim gelüp Mehmet beyi gördülerki yiğit olmuş menendi kahraman
Ezicanip cümle kırkaltı bin er cem oldu safadan başları asumana erişti divan eyleyüp 280 pehlivan Karaman oğlunun yanında cem oldu Mehmet bey sultandan intükam alıp Karamanın ruhunu şadeylemek gerektir dedi bunlar eyder Canbaş yoluna olsun sen buyur biz tutalım.
Ezicanip İbni hoten desti malin boğazına takıp gelüp Mehmet bey nazarında yer öptü (ey şah hasmın ben değilim II.alaeddindir. ben sana iyilik eyledim mertlik odurki sen dahi iyilik eyleyesin) didi. Beyler didilerki, ( makul budur iyilik) iyilik eyle İbni hoten eyder ( lütfedüp yol verki geçüp gidelim ) Mehmet bey eyder ( kani atamın hazinesi ?) İbni hoten ne kadar cephane ve hazine aldı ise teslim eyledi
Ravi eyder Mehmet bey asker çeküp larendeye geldi emir Musa hakimidi . Alaeddine mensup olanları alup konyaya kaçtı Karaman oğlunu, kapıcı başı gökez bin ve göçeri bin yiğit ile istikbal edüp şehre götürdüler gelüp Karaman sarayların mamur edip kendi dahi zıba saraylar yaptı andan sonra bir mübarek gün tahta geçirdiler dua ve sena ile kurulan barıgahın bir ucu karadağda bir ucu şehirde idi Mehmet bey , için bir barigahı serbülent kurdular 400 pehlivan pulat üzere geçüp oturdu kırk müfti, şeyh İbni hoteni getirdiler Konya’ya Sultana gönderilmek üzere mufassal mektup yazdılar Mehmet bey eyder ( ey ibni hoten var gördüğün gibi sultana haber ver )
Ezicanip; kapıda peyda oldu. İbni hoten içeri girüp, Mehmet beyin mektubunu sunduç Süleyman paşa açup okudu. Demiş: “Sultan ! Karaman yolunda, can baş oynadırken niçin kıydın , Allahtan korkmadın; Karaman bir padişah oğlu idi. Senin kulun değildi, sana riza kulu idi. İmdi hazır baş ol, vasiyetin yerine getürüp, senden babamın kanını alam. Vefadarlığa ivaz ne makule ederler sana bildirem inşallah; Ey alaeddin sen Keykubat bin Keyhusrev bin Kılıç Arslan bin Ertuğrul bin Ali Selçuk isen ben dahi Mehmet han bin Karaman bin Nureddin bin sadeddin bin İbrahim bin Alp Arslan bin Gelencam bin Şirvan bin Oğuz hanım, han oğlu hanım. Benim aslım olan Şirvan kuh-ü Elbürzden gelmiş idi. Cümle Moğol ,kürd ve Türkmen benimledir. Varırım vaktına hazır olasın “ dimiş.
Ravi eyder ; cenk içinde Karaman oğlu , çağırdıki “ey alaeddin bu Müslümanları birbirine nice kırdırırız , gel seninle devlet sınayalım , ben helak olsam devlet senin ola , yahut sen ölesin taht benim ola” cümle ekabir-ü Ayan Karaman oğlu’nü sözüm makul gördüler, didiler ki “ çok Müslüman telef oldu, ikinizde Müslümansınız, cenk eyleyin, devlet , tac ya senin olsun veya anın “ Sultan atın sürüp , Şah-ı moğola beraber irişdi. İki sultan, ellerinde altın gürz ve altun siper alup, canına, başına kasdeylediler. Birbirine on yedi kerre hamle idüp, akıbet sultanın atı yıkılub, kendisi yere düştü, ik asker birbirine karuşup üç gün cenk-ü kıtal eylediler ki, ta devir Rüstem’den beri olmamıştı. Ahiri kar sultan askeri sinup, Konya canibine dönüb, kaçdılar. Sultan rüzgarı namuvafık taliin namusaid görüb, kaçarak konya’ya geldi. Ayağının birisine yara irişmiş idi, ağlayarak savmaa-i Mevlanaya geldi , içerü girüb, yer öpüb, taliinden ağladı , didi ki “ ey kutb-u zaman , düa eyle, düşman galib ve tali zebundur. Taife-i Moğol dünyayı harap idecektir.
Ravi eyder; Mevlana “iş takdirindir. Bu babda evliya ve enbiya azizdir. Kendüni pinhan eyle , Beyşehrine doğru gitmek hayırlıdır” didi.
Ravi eyder; Sultan ,Süleyman paşa ve yakup paşa ve oğlu kıvamüddin , Beyşehir dağlarında bir mağarada üç ay sakin oldular. Karaman oğlu altmış bin huncu dilaverle gelüp, Konya kal’asın kuşadub oturdular.
Ravi eyder karaman oğlu Mehmet bey cümle vilayetlerin, kendi beylerine tevzi edüp , ibadete başladı. (s.44-45) selçuklu devleti sultanı Alaeddinde Beyşehire kaçtı. Böylece Mehmet bey Konyayı ele geçirdi. Yıl 1276 . Karaman oğlu Mehmet bey gördüki Selçuklularda devlet dili farsça ilim dili arapcadır Türk halkı ise Türkçe dili ile konuşan Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak için Karaman oğlu Mehmet bey Konya sarayında şu ünlü fermanını yayınlamıştır “ BU GÜNDEN SONRA DİVANDA ,DERGAHDA BARGAHDA , MEYDANDA VE MECLİSTE TÜRKÇEDEN BAŞKA DİL KULLANILMAYACAKTIR. DEFTERLER DAHİ TÜRKÇE YAZILACAKTIR” Karamanoğlu Mehmet bey 13 mayıs 1277
Karaman oğlu Mehmet beyin sahip olduğu bölgeler Engürü (ankara) Tarsus, Ermenak, Mut,Silifke,Beyşehir, Niğde,Ilgın , Aksaray, Burdur (karamanlı ilçesi)Develihisar, Kütahya, Ege sahil diyarıaydın, Feke, Abatistanos, Antalya, Balat, Çine , Ankara , Karadeniz sahili, Sivas, Meraş, Kayseri, Larende.
Mehmet beyi takip eden Moğollar , Mehmet beyin arkasından İçelede ( taşeli) kuvvetler gönderdi. Mehmet beyi adım adım takibe başladılar.( kurbağa hisarı) ında Mehmet bey ile iki kardeşi Tanu ve Zekeriya ile bir amcazadesi şehit oldular. ( kaynak karaman oğulları tarihi sayfa 116-117 tahsin ünal ve Anadolu Selçuklu tarihi sayfa 40 F. N. UZLUK)
DOĞRUDAN DOĞRUYA
Mustafa ERTAŞ
Gazeteci ve araştırmacı yazar
28- NİSAN -2016