ADIM ADIM 29 EKİME DOĞRU
¬TBMM 1 Kasım 1922’de aldığı tarihi bir kararla ,
¬ TBMM 16 Mart 1920’den itibaren, daha önce ilan ettiği bir yasa ile Osmanlı Devleti’nin yapmış olduğu antlaşma ve sözleşmeleri yok hükmünde saymıştı.
¬İstanbul Hükümeti hâlâ kendisinin var olduğunu sanıyor olması nedeniyle 1 Kasım 1922 tarihinde saltanat kaldırıldı,Vahdettin yurt dışına kaçtı.
¬1921 Anayasası ile kurulmuş bir siyasi rejimin varlığı, Cumhuriyet’ten başka bir şey değildi.
¬TBMM 1 Nisan 1923’te seçimlerin yenilenmesine karar verdi ve 24 Temmuz 19922’de imzalanan Lozan Barış antlaşmasını onayladı.
¬ 1 Ekim 1923’te Türk ordusu İstanbul’a girdi.
¬ Siyasi rejimin 23 Nisan 1920’den itibaren kaydettiği gelişmelere paralel olarak devlet şeklini bulmak da bir zorunluluk hâline gelmişti.
¬ Hükümet sistemi artık işleyemediğinden, Cumhuriyeti ilan etmek ve doğru bir çözüm bulmak gerekiyordu.
¬13 Ekim 1923’te Anayasaya konulan ek bir madde ile Ankara’nın başkent olması kabul edildi.
¬ Milli Mücadelenin başından beri uygulanan Ankara’nın İstanbul’a hâkim olacağı fikri gerçekleşiyordu.
¬ 25 Ekim 1923 günü meydana gelen bir kabine bunalımı, TBMM’nin çalışma güçlüğünü ortaya koyuyordu. Başsız bir devlet olmayacağı gerçeği apaçık ortada idi. Bu nedenle Cumhuriyet rejimine geçilmesi gerekiyordu.
¬ 28 Ekim 1923 akşamına kadar hükümet kurulamaması nedeniyle Gazi Mustafa Kemal Paşa Çankaya Köşkü’nde o akşam yemek sırasında arkadaşlarına “Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz” diyerek fikrini açıkladı. Yemeğe katılan arkadaşları da bu düşünceyi destekleyerek 1921 Anayasasına bir madde ekleyerek “ Türkiye Devletinin şekli bir hükûmeti Cumhuriyettir” cümlesi eklendi.
¬ TBMM’ de yapılan uzun müzakerelerden sonra 29 Ekim akşamı saat 20.30’da Cumhuriyetin ilanı, 1921 tarihli Anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesine dair 364 No’lu kanun ile kabul edildi.
¬TMMM’de aynı gün Cumhurbaşkanı seçimi yapılmış, Gazi Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) yeni Türk Devleti’nin ilk Cumhurbaşkanı olmuştu.
¬Cumhuriyetin ilanı, Anadolu’daki milli hâkimyeti ve istiklal mücadelesinin askeri ve siyasi sahalarda muzaffer olmasını, demokratik prensiplere göre kurulan yeni devletin bu istikamette gelişmesini sağlayan adımlardan en önemlisidir. 27.10.2019 Hasan ŞİMŞEK
Kaynak: Prof. Dr. Hamza EROĞLU, Türk İnkilap Tarihi
