Ermenek ve çevresinin yöresel yemeği olan Batırma’nın (Batırık), Dr. Filiz Demir (Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Turizm Rehberliği Bölümü Öğretim Üyesi) ve Yağmur Değerli (Konaklama ve Seyahat Hizmetleri Öğretmeni) tarafından hazırlanan ‘Ermenek Aşı Batırık Efsaneleri’ kitabı Ermenek Belediyesi öncülüğünde Keskin Color katkılarıyla yayınladı.
Batırık, Toros dağlarına yakın bölgelerin mutfağında oldukça önemli bir yere sahip, çeşitliği olan, yerli malzemelerden yapılan ve sağlık açısından besleyiciliği yüksek, geleneksel bir yemek olarak bilinmektedir. Yerel halk içerisinde o kadar önemli bir yer tutmuş ki, üzerine dörtlükler, şiirler, şarkılar yazılmakta, kadınların gün sofralarından eksik edilmemekte, hatta daha kırkı çıkmamış bebelere suyu içirilmektedir. Batırma olarak da adlandırılan Batırık’ın temel malzemeleri domates, ince bulgur, ceviz, fesleğen, biber, maydanoz ve soğandan oluşmakta, haşlanmış lahana veya asma yaprağı ile tüketilmektedir. Bu malzemeler yöresine göre de farklılaşabilmektedir. Örneğin, Mersin yöresinde ceviz yerine fıstık veya domates yerine salça da kullanılmaktadır. Ayrıca Ermenek’te bilinen Batırık türleri kendi içinde ‘Deli Batırık, Etli Batırık, Kengerli Batırık, Ekşi Dutlu Batırık, Yağlı Batırık, Kavurmalı Batırık’ olarak çeşitlenmektedir. “Batır batır ye” veya “elini içine batırmak” çağrışımlarından oluştuğu düşünülen Batırık, bazı yörelerde soğuk çorba, bazı yörelerde yemek ve bazı kaynaklarda ise salata türü olarak geçmektedir. Özellikle Ermenek yöresinde, insanların genellikle öğleden sonraları severek tükettiği, ancak kökenlerinin tam olarak hangi tarihe ve olaya dayandığı bilinmeyen Batırık yemeği hakkında yerel halk tarafından çeşitli rivayet ve efsanelere ulaşıldı. Dağınık bir şekilde ve dilden dile dolaşan söylentiler, genel olarak yaşça ileri olan Ermenekli bireylerden toparlanmış ve bu kitapçıkta düzenlenerek bir araya getirildi. Kitabın dağıtımını Ermenek Belediyesi üstlendi.
KARAMANOĞLU’NUN SIĞINMA YEMEĞİ BATIRIK
Osmanlılar sürekli olarak Taşeli bölgesini kuşatırlar, artık Karamanoğulları Beyliği’ni devirmeye ramak kalır. Karamanoğulları istiladan Mennan Kalesi’ne sığınır, artık kale ve çevresinden daha aşağıya inememektedirler. Öyle çaresizlerdir ki, ne ateş yakmak için odun vardır, ne de bulgurdan başkaca bir katık. Hava ise kavurucu bir sıcaklıktadır. İçecek bir damla su dahi kalmamış, Sarnıçlar tamamen boşalmıştır. Tam açlık, susuzluk ve sıcaktan kayıplar vermeye başlamışlardır ki, bir de ne görsünler! Bir dağ keçisi onlara doğru yanaşmaktadır. Keçinin kaleye gelişiyle birlikte bir anda mas mavi gökyüzünü kara bulutlar kaplar, gök gürler ve bardaktan boşalırcasına yağmaya başlayan bir yağmurla sarnıçlar suyla dolar. Susuzluğunu gideren askerler bulgurdan da başka katık olmadığı için onlara kendi gönlü ile gelen dağ keçisinin etini pişirmeden taşla ezip, bulgurla ovuşturarak, yağan yağmurun suyuyla da yumuşatarak bir kurtuluş yemeği yaparlar. Böylelikle ilk Batırık ortaya çıkar.
Kitapçık içerisinden bir Efsane:
EKİN TARLASINDA BATIRIK
Bir rivayete göre evvel zamanda, Hacı emminin Çakıllı Bük’teki ekin tarlası, kızının yemek yapmak için yaktığı bir ateşten sonra tutuşur, varı yoğu o tarladaki ekin olan Hacı emmi, o seneki bütün hâsılatını kaybeder ama kızına tek bir laf dâhi etmez, canlarını kurtardıklarına şükür eder. Fakat içi içini yer, o seneyi yoksulluk içinde geçirirler; komşularının getirdikleri bulgur, fasulye, nohut ile idare ederler. Güz gelir Çakıllı Bük’e yine ekin ekerler. Yaza ulaşıp ekinin olgunlaştığını görünce “bu sene pek güzel başaklarımız var” diye mutlu olur. Ammaaa kızını, karısını bireylik tembihler: “Ekin tarlasına yatıya gittiğimizde tek bir ateş dâhi yakmayın” der. Kızı, Hacı emmigil ekin dererken yemek hazırlamaya gider, “ben bir yemek yapayım ama ateş de yakamam, ne yemek yapayım öğlenin sıcağında” diye hayıflanır. Azıklarına kattıkları gök eğrim sıcaktan kızarıp eriyince bulgur ile karıştırıp, dereden doldurduğu su ile bir güzel sıkıştırıp sofraya koyar, başlarlar elleri ile yemeye. Hacı emmi: “Kızım, bunu nasıl yaptın? Serince içimi açtı, eline sağlık” deyince kızı: “Eee baba, ateşi yasak ettin. Ben de azığımızda eriyen kırmızı eğrimi, bulguru, tuzu karıştırıp, elimi batırarak yoğurdum” der. Böylelikle Batırık ortaya çıkmış olur.
Kitabın yayınlanma öyküsünü Yağmur Değerli şöyle anlattı:
”Filiz hocamla birlikte Batırık yediğimiz bir gün, batırığın nasıl ortaya çıktığını, kimin ortaya attığını sorgularken, hocama Batırık Efsaneleri adlı bir çalışma yapalım mı diye sordum ? Nasıl çiğköftenin efsanesi dilden dile dolaşıyorsa bizimde severek yediğimiz Ermenek’in gözde yemeği olan batırığın bir efsanesi olabilir deyince başladık hocam ile birlikte bu çalışamayı yapmaya. Kültürümüze sahip çıkmak adına yaptığımız hem memleketimize hemde gastronomiye de katkısı olacağını düşündüğümüz bir çalışma oldu. Bu arada Geçtiğimiz günlerde Karaman’da birincisi düzenlenen gastronomi festivaline tanıtım için katıldık” dedi.
Kim kimdir?
Yağmur Değerli
1996 yılında Ermenek ilçesinde doğdu. İlk ve ortaokul öğrenimini Ermenek Zehra Galip Sumra Atatürk İlköğretim okulunda tamamladı. 2014 yılında Ermenek Anadolu lisesinden mezun oldu. 2019 yılında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fethiye İşletme Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümünden mezun oldu. 2019 yılında, Samsun 19 Mayıs Üniversitesinden Eğitim Fakültesi Pedagojik Formasyon Programına katılarak belge aldı. 2021 yılında başladığı Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Rekreasyon Yönetimi Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans öğrenimine devam etmektedir. Turizm Sektöründe çalışmıştır ayrıca Konaklama ve Seyahat Hizmetleri öğretmenliği yapmamaktır. Sosyal yardımlaşma projelerinde yer almıştır. Turizm alanı üzerine Makale ve Bildirisi vardır.
Filiz Demir
1979 Almanya doğumludur. İlk, orta ve lise eğitimini Almanya, Lübeck’te; lisans eğitimini Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye bölümünde; Yüksek Lisansını Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisat Ana Bilim Dalında ve Doktora eğitimini Konya Selçuk Üniversitesi İşletme Ana Bilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalında tamamlamıştır. Akademik hayata 2017 yılında Türk Hava Kurumu Üniversitesi’nde başlamıştır. 2021 yılından itibaren Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Turizm Rehberliği Bölümünde Dr. Öğretim Üyesi olarak (kurucu hocalarından) görev yapmaktadır. Anadili seviyesinde Almanca ve ileri düzey İngilizce bilmektedir. İşletme yönetimi, kurumsallaşma, liderlik, girişimcilik ve örgütsel davranış alanlarında akademik çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca Ermenek ve Ermenek’in tanıtılması ile ilgili farklı alanlarda çalışmaları mevcuttur. Evli ve iki çocuk annesidir.
