Yüz Yıl Önce Yaşanan Ermenek Olayları
20. bölüm
27 Ekim 1921’de Fransızlarla anlaşılıp sözleşme imzalandığı hakkında resmi telgraf geldi.
Ayrıca Adana ve Mersin’in Fransızlarca tahliye edileceğine dair resmi telgraflar da gelmişti.
Muharebe olmayıp düşman Afyonkarahisar’da şehrin bazı mahallerini ateşe verme
hareketinde bulunmuş olduğu gazetelerde yazıyordu. Ajans ve gazete havadisleri Eskişehir ve
Karahisar mıntıkalarında karakollar arasında muharebe ve baskın olduğunu da yazıyor.
18 Kasım 1921’de yedek – destek askerleri olarak Ermenek’ten 32 kişi sevk olundu. 5 – 10
gün sonra da süvariler sevk edildi. Destek askerleri 2 – 3 ay önce mahallinde istihdam edilmek
şartıyla, silahları kendilerine ait olmak üzere silahaltına alınmıştı. 50 – 60 – 70 liraya kadar
mavzer tüfek hariçten tedarik edilmek ve mavzer bulamayanlar Martin ve Kara Tüfek bulup
askere sevk edilmeyelim, yerimizde kalalım diye ödünç para ile veresiye birkaç misli fazla
bedel ile tedarik eylemişlerdi.
Bu yedekler burada 2 – 3 ay sevk ve kaçak asker takibinde istihdam ettirildiler. Sevk
olunduklarında Martin ve Kara Tüfeklerini alıp mavzeri olanları tüfekleriyle sevk eylediler.
Destek süvarileri Mut’tan ve Silifke’den gelmişlerdir. Ermenek’ten bir süvari vardı. Onlar da
atlarıyla tüfekleriyle sevk olundu. Askerler bir taraftan sevk olunur bir taraftan firar
ediyorlardı. Firari takip jandarmaları firarilerin ana baba ve ailelerini sıkıştırıyorlar teslim
olan firariler sevk olunuyor, beş on gün sonra yine firar ediyorlardı.
Geçen sene ki Konya ve bağlı yerlerinde meydana gelen isyan meselesinden sürgüne ve hapse
mahkûm olanların affedilmeleri hakkında Ankara Büyük Millet Meclisince doksan
milletvekili imzalı layiha tasdik buyrulmuş mahkûmlardan müebbet hükümlüler on beş
seneye indirilmiş, kalanların tamamı affolunmuştur.
Asilere iştirak ettiklerinden dolayı Nevahi eşrafından beş altı kişi Ermenek Soruşturma
Hâkimliğinde yargılamaya karar verilmişti. Ancak talepleri üzerine evrakları Konya istiklal
mahkemesine gitmiş bunun üzere sevk edilmişlerdi. Genel affa mazhar olarak Konya’dan geri
döndüler. Adı geçen meseleden birçok kişi sürgün yerlerinde ve hapishanelerde mağdur
olmakta iken Büyük Millet Meclisince verilen kararda ekseriyet meydana gelerek onlar da
affa mazhar oldular.
Gerçi buralarca pek çok mağdur olan yok ise de Konya ve bağlı yerlerinde ve Yozgat
taraflarında çok mağdur olanlar olduğunu söylüyorlardı.
Gelen resmi telgraflar ve gazete havadisinden anladığımıza göre, Fransızlarla imzalanan
uzlaşma gereği Adana, Tarsus ve Mersin Fransızlar tarafından boşaltılıp Milli Hükümet
tarafından kararların icra edilmeye başlanması için genel af ilan edildi.
Ekim 1921 on beşinden sonra Fransızların Adana havalisinden çekilip gitmekte olduğu,
birçok Ermenilerin de bu havaliden Halep taraflarına yola çıktıkları ve tüccar takımlarının da
Mersinden denizyoluyla Kıbrıs, Mısır ve Beyrut’a hicret etmekte oldukları haberleri geldi.
Mersin ve Adana’ya Silifke’den Türk tüccar gidip gelmeye başladı.
Ekim 1921 sonlarından kaymakam İbrahim Fehmi ile Mut kaymakamı Mehmet Ali Bey yer
değiştirmelerinin icra edildiği tebliğ olundu. Mut kaymakamı Mehmet Ali Bey Ermenek’e
geldi. Kasım başlarında işlerine başladılar.
Diğer kazalarda Adliye teşkilatı çok mahallerde vardı. Kasım başlarında Ermenek’te Adliye
teşkilatı kuruldu ve Aksaraylı Bekir Sıdkı Bey namında bir ceza hâkimi geldi.
Hükümet konağının civarında bulunan arsayı dört sene önce hükümet, halkın yardımı yoluyla
alıp yukarısına hapishane ile jandarmalara mahsus koğuş yaptırmak üzere faaliyete
başlamışlardı.
(DEVAMI VAR)
Kaynak: Remzi ve Mehmet Tüzün’ün babaları Ermenekli Hüseyin Ağanın (Tüzün) tuttuğu
notlar.
Belgeler: Osmanlıca olarak Dr. Alaeddin Atalık’ın babası merhum Vacit Atalık
Sadeleştiren: ا ب ج ile ABC arasında köprü, Arşiv uzmanı – Gazeteci – Yazar: Mükremin
Kızılca
