ERMENEKLİ HALK OZANI ÂŞIK ALİ AĞA ( İHRAKİ)
Ermenek’te Gürdallar ailesindendir. Ahmet Gürdal’ın oğludur. 1855 te Ermenek’te
doğmuş, 80 yaşlarında vefat etmiştir.” Anası Ayşe Aba adında bir kadındır. Asıl adı Ali dir.
Mahlası İHRAKİ dir. Hayatının çoğu, çalgı, raks ile geçtiği için, gericiler tarafından ( Alevi )
ünvanıyla anılır olmuştur. Alevilik le hiç bir ilgisi yoktur. İki kız evladı vardır. Değirmenlik
mahallesinde otururdu. Bu konuda öğretmen Günay Ertaş şunları anlatır: “ 7-8 yaşlarında
idim, değirmenci Mehmet Gürdal’ ın evi ile bizim ev “ tahsildar Halil Torcu’ nun evi” karşılıklı,
arada bir yol vardı. Değirmenci Mehmet Gürdal’ ın evinin altında ki odada ihrakinin kızının
biri oturuyordu. Biz kendisine “ nene hala” derdik. Hergün bize gelir omuzlarını çiğnetirdi.
Yemek yer, evine giderdi.İhraki Balık avlar tanıdıklarına hediye ederdi. Türklerin en meşhur
giysilerinden üç etekli zıbın giyerdi . Bütün ömrü yokluk içinde geçmiş, olduğu halde,
devamlı zevkli bir hayat yaşamayı amaç edinmiştir. Uzun zamandan beri değirmencilik
yapardı. Bu sebeple de “Değirmençi Ali Ağa “derlerdi. 1332/1913 ile 1336/1917 yılları
arasında vefat etti denir, Mezarı gariplerdedir.
Okuma yazması olmadığı halde, yaratılış olarak çok zeki ve ruhu çok uyanık bir
yaratılışa sahipti. Ermenek düğünlerinde zevk ve neşe alemlerinin müdürlüğünü daima
İHRAKİ yapardı. Eski Türkleri, özelikle saz şairlerini ve halk ozanlarını temsil eden, bir âşık
idi. Eski “ def “ çalmada ve neşeli türkü söylemede okuyuşunda benzeri bulunmadığı gibi,
eski milli oyunlarımızın her çeşidinin de en önde ustası idi. Ruhu çok uyanıktı. Sözü
dinlenirdi. Dilinde her insanda bulunmayan bir akıcılık bir güzellik vardı. Kuvvetli bir
belleğe sahipti. Hicviye tarzında şiirler söylerdi. Karısı Kant Alisinin kızı idi. Ermenekli halk
ozanı İhraki 1926 yayınlanan “Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı” Kitabı s.9 da başlayan
ve s.15 te biten, kaynaktan alınmıştır.
B A T I R M A
Batırma: (batırık ) Ermenek ve Taşeli’nin tarihinden gelen, çok yenilen ince bulgur
(düğürcük) ile çeşitli Zebzelerle elde yoğurarak yapılan bir çeşit çiğ yemektir ki…”Batırma
(batırık ) denir. Elde ovula, ovula Pişmiş hale getirilen bu yemek çeşidi insanlar için şifa
kaynağıdır. Çünkü kullanılan bütün malzemeler, doğal, bütün vitaminler, insan vücudu için
değerli olan ne varsa ateşte pişirilmediğinden, makinelerde işlenmediğinden, içinde zararlı
katkı maddesi de bulunmadığından, batırma insan sağlığı için çok yararlı ve kilo
aldırmayan bir yiyecektir.
Vacit Atalık Ermeneklidir. Arapça yazıları en iyi okuyan, anlamlarını doğru açklayan
aydın bir insandır. Vacit Atalık Özel idare Mdürlüğü, Belediye Başkanlığı, Kaymakam
vekilliği görevlerinde bulunan değerli bir insandır.
Vacit Atalık Ermenek, Kültür, Yardımlaşma Derneği Başkanı iken 4 Eylül 1968 de “
BATIRMA VE CEVİZ BAYRAMI “ kutlanmaya başlamıştır. Bu etkinlik uzun süre devam
etmiştir.
Kökleri Karamanoğulları Beyliğine dayanan, Vacid Atalık rahmetli olmadan önce (94)
yaşında iken batırma yemeği için şöyle demişti:” “Babamın dedesinin büyük halası batırmayı
en nefis yapan usta hanımlardan birisi olduğunu anlatırdı” der. Bu ifadeye göre beş göbek
geriye giderseniz en az üç yüz, elli, yılı aşan bir zamandan beri Ermenek’te ( BATIRMA )
yenilmiş ve yapılagelmiştir. Öyle ise “batırık” Ermenek İlçesi’nin tarihten gelen bir yemek
çeşididir. Bu sebeplerdendir ki . 4 Eylül, 1968, yılı Ermenek’te (Batırma ve Ceviz Bayramı
şenliği) yapılmaya başlanmıştır.
Günümüzde bile Ermenekli ve emekli ilk öğretim müfettişi Adil Ceylan kitabında ki
dörtlüğünde şöyle seslenir.
Kefgiyle pınardan alın suyunu
Her öğlen oynarız biz bu oyunu
Araştırdım batırmanın soyunu
Öz be öz Ermenek aşı komşular.
ERMENEK DOĞUMLU ÖĞRETMENLER SUAT ALTAN VE GÜNAY ERTAŞ BATIRMA
HAKKINDA ŞU BİLGİLERİ SUNUYOR.
Fatih zamanında Taşelindende,
sürgünler,vardır. Karacaoğlan’ın
şiirlerinin de sürgün yapılan
yerlere gittiği gibi, Ermenek’in has
yemeği (batırık) ta böylece o
bölgelere de yayılmıştır.
Ermenekte sürekli yenen kendileri
de Ermenek doğumlu olan,
öğretmen Suat Altan, Günay
Ertaş, “Batırma Hakkında şu
bilgileri sundular:
BATIRMANIN MALZEMELERİ:
1-Düğürcük: Buğday yıkanır, kazanlarda kaynatılır, kurutulur. Taşları ayıklanır. Değirmen de
ince (düğürcük) olarak öğütülür.
2-Ceviz: Dibekte dövülür. Güneş görmeden batırığa kullanılır.
3-Yerli doğal domates
4-Yeşil taze biber
5- Kuru soğan
6- Maydonoz
7- Yağsız dana kıyması
8-Yeşil lahana
9- Asma yaprağı
10- taze salatalık
11 -Fesleğen Batırmanın
olmazsa olmazı
fesleğendir.
Batırmanın yapılışı : Kişi
başına bir su bardağı “
düğürcük” bir yemek
Günay Ertaş Suat Altan
Batırık Sofrası. Fotograf: Ahmet Esin
kaşığı ceviz, batırmayı etli yapacaksak, Ceviz yerine et konur. İnce doğranmış bir baş soğan,
doğranmış bol domates, (kış ise ıslatılmış domates kurusu) yarım demet maydanoz, bir tatlı
kaşığı tuz, fesleğen, konur. Büyük bir tepside harman yapılarak yoğurulur. Yoğrula, yoğrula
iyice ezilir. Batırma kıvamına gelinceye kadar yoğurmaya devam edilir. Yoğrula, yoğrula
pişmiş hale getirilir. Sıkma damak zevkine, damak tadına uyum haline gelince sıkma
yapılarak, üstüne de maydanoz, fesleğen yapraklarıyla süslenerek servise hazırlanır.
Batırmanın geri kalan bölümü buz gibi doğal su ile yavaş, yavaş eritilerek çorba haline
getirilir. Bu batırığın üstüne de maydanoz, fesleğen, yaprakları ile süslenerek, kepçe ile
servis yapılır. Batırık yenirken yanında haşlanmış lahana, taze yeşil biber, yeşil soğan,
domates, marulda bulunur. Sofrada limon da bulundurulur. Batırmanın üzerine geleneksel
Toros Pekmezli Ermenek Helvası “ yenir.
B A T I R M A Şİ İ R İ
Batırmadır kadınların alayı
Et olmazsa ceviz, kendir kolayı
Şimdi buldu bulgur küpü belayı
Yandı canım batırmanın elinden.
Sabahleyin yaprağa saldı kızını
Hazır etti biberini tuzunu
Geleceği yola dikti gözünü
Yandı canım batırmanın elinden.
Batırıktır kadınların ulusu
Yemeyenin ortadadır ölüsü
Cumhur oldu erkeklerin karısı
Yandı canım batırmanın elinden.
Erleri çarşıdan etini taşır
Satırın sesinden tavan titreşir
Et olmazsa domateste yaraşır
Yandı canım batırığın elinden
Erlerini köye kend’e savarlar
Komşulara elçi haber salarlar
Batırığı yerler düğün kurarlar
Yandı canım batırığın elinden.
Ali Ağa- İhraki.
Batırma şiiri Ermenek ilçes kitabı s.37 den. alımmıştır. Kaynak alta yazılmıştır.
Ermenek Kültür Yardımlaşma Derneği Adına yazan”Doçent Dr. ( Prof.Dr.)Kamil
İlisulu, Mars Matbaası-Ankara (1961)
“Sayın Mustafa Ertaş’a- hediye edilmiştir.”
Kâmil İlisulu, 20.03 1972—imza”
“Uluslararası Geçmişten Günümüze Ermenek ve Çevresi Sempozyumu”
02.04.2018 günü açılış konuşmasında, Ermenek’e bağlı Kadranlı Köyü
doğumlu, Ankara’da oturan Sayın Prof Dr.Süleyman Hayri Bolay, konuklara
sizlere“batırık”şiiri okuyacağım”diyerek, bilmediğimiz şu dörtlüğü de dillendirdi:
Ahir zaman geldi düzen bozuldu
Çok kimselerin ciğerleri üzüldü
Hamdi yemedi de karnı büzüldü
Yandı canım batırmanın elinden.
Porf. Dr. Süleyman Hayri Bolay.
Ermenek’ ten, Anamur, Mut, Karaman, Konya, Ankara, İzmir, İstanbul gibi daha bir
çok şehirlere göç eden Ermenekliler, batırma ( batırık) diye bilinen bu özel yiyeceği, her
gittikleri yere götürmüşlerdir.
Batırmanın aslı bu iken bazı çevrelerde batırma adı altında, batırmanın içine tahin, fıstık,
kenevir, salça, limon, susam yağı gibi değişik yiyecekler kullanarak asıl olan batırık
yozlaştırılıyor.
Kaynak: ORTA TOROSLARDAN YÜKSELEN SES
Ermenek, Sarıveliler, Başyayla s.93,94,95,96
Yazar: Mustafa ERTAŞ, Semih Ofset.
Baskı Tarihi: Kasım 2019 Ankara,
Mustafa ERTAŞ,
Gazeteci, Araştırmacı Yazar
