Beşir Çelebi Mecmûatü’l-fevâid Büyük Şifa Ansiklopedisi Zeheb / altın maddesi Selanik Nüshası Mükremin Kızılca Çevirisi
Zeheb: Farsçası zer, altın, tabiatı ılımlı, mizacı latiftir, Kulis’e göre tabiatı sıcak ve latiftir. Kalp ağrılarına, yürek çarpıntısına ve güçlendirilmesine, kelliğe ve dâi lihye’ye şifa verir, ağızda tutulursa içinde olan yaralara, ağız kokusunu gidermeye etkilidir.
Göze sürme gibi çekilmesi görme gücünü artırır, gözün nurunu çoğaltır, her sabah sürme olarak kullanılırsa daha faydalı olur, altın talaşı sevda hastalıkları devalarına karıştırılırsa gayet etkili olur. Tozu talaşından daha etkilidir.
Minhac sahibine göre kullanım dozajı bir kırattır. Mesaneye zararlı olduğunu söyleyenler de vardır, bu zararın ıslahı misk ve baldır.
Takvim sahibinin görüşüne göre mesaneye de genital alanlara da zararlıdır, ıslahı As tohumu ve şah pelididir, kullanılan şerbeti bir denk yani çeyrek dirhemdir.
Diskoridos’a göre kalp hüznüne, gamma, kedere, titremeye, korkuya, yürekte olan yele, sevdadan ileri gelen tıkanıklıklara faydalıdır.
Kolise göre bedeni semizleştirir ama sürekli baş ağrısına, yarım baş ağrısına şifadır. Ceza illetini de tedavi etmekte kullanılır.
Altın döküntülerini, kurumuş yaprak kırıntılarını bandaj şeklinde kullanırlarsa felce, romatizmal sızılara, ayak ağrılarına faydalıdır. Kurusunun suya ıslatılıp kemaderyus ve besfayeç ile içilmesi aslı gibi aynı etkiyi gösterir.
Altının özelliklerinden birisi de kulak yumuşağını altın iğne ile delseler kavuşmaz ve azmaz, delik olarak kalır.
Saf altın parçasını ki halis altın olmalıdır çocuğa assalar ona bir zarar gelmez. Epilepsi hastalığına yakalanmaz, kendisinde danaburnu hastalığı olan bir kişi altın yüzüğü üstünde taşısa derdi sakin olur.
Havas âlimleri nakletti ki çeyrek dirhemin yarısı kadar halis altını 10 batman cıvaya karıştırsalar hepsi altına dönüşür. (…)
İbn-i Müellif dedi ki altının diğer madenlere şerefi insanın diğer canlılara karşı şerefi gibidir.
Denenmiş özelliklerinden birisi de gözü nurlandırır. Kalbi ferahlatır, mahzunluğu, tasayı giderir.
Altını koynunda taşımak aklı ve anlayışı artırır, kahramanlığını fazlalaştırır. Her işte, fikirde, tedbirde ve yiğitlikte ileri olur, yaşlanmayı yavaşlatır, ömrü uzatır, halk gözüne şirin gösterir, arzusunu elde eder.
Çocuğa altın kaptan süt içirseler konuşması düzelir, konuşma sıkıntısı çekmez, halk gözüne şirin olur, cüssesi de pehlivan gibi olur. Epilepsi/ sara nöbeti illetinden uzak olur.
Nakil edildiğine göre eğer doğanın ayağına altın çıngırak bağlasalar avını tez yakalar.
Altın kapta su içmek su toplaması hastalığını engeller.
Zehravi görüşüne göre kalp hastalıklarında altının mübadili Lülübikir yani delinmedik incidir, bazıları da aynı ölçüde gümüş veya üç tane dövülmüş kükürt olur, dediler.
(Kaynak: Beşir Çelebi Mecmûatü’l-fevâid Büyük Şifa Ansiklopedisi Zeheb / altın maddesi Selanik Nüshası Çevii Mükremin Kızılca)
