Karamanoğulları Beyliğinin İlk Camisinin Gözetleme Penceresi (4)

Mihrap penceresinden bakıldığında;
 
3- Guz Kalesi, Şahanlar Kalesi, Gargar Kalesi arasındaki mesajlaşmalar.

“Şikari” bu pencereden bakıldığında bölgenin önemini şu şekilde anlatmış:

Ez-in-cânib, bir gün divân edüb otururken bir iki âdem feryâd edüb dediler ki Kıvâmeddin Mut Kal’asın Gargar kal’asın Bozok’da yedi bin hâramiyle harâb edüb önünce yetmiş yük altun gider, dediler.

Ez-in-cânib, ‘Alâüddin kalkub yigirmi bin süvâr, sekiz bin piyâde Bolkar ‘askerin alub pulâda gark (53a) olub bir derbende geldi.

Râvi eydür: Kıvameddin, ‘Alâüddin’in gelecegin duyub derbende gelüb ‘Alâüddin’in üç bin âdemin helâk eyledi. ‘Alâüddin, ol hâl(i) görüb atdan inüb yüzün yere vurub Hudâdan nusret diledi. Kılıc ‘uryân edüb Kıvâm’ın üstüne yürüdü. Şöyle ceng eylediler ki sahrâlar kanla toldu. Kıvâm sınub Gargara Kal’asına düşdü. ‘Alâüddin dört bin er ile kal’aya nerdübânlar kurub içerü girüb yedi bin âdem katl eylediler. Kıvâm’ı dutub zincire aldı. Andan sonra Mut Kal’asına gelüb Kıvâm’ın hazinesin çıkardılar. Kırk altun cebe, altmış küb mâl, üç yüz deve yükü cebehâne bin gümüş cebe, üç yüz gümüş kürsî.

Râvi eydür: Kıvâmeddin’i helâk edüb kal’aya dizdâr diküb ‘Alâüddin kendüsü Lârende’ye geldi. Süleymân Şâh istikbâl edüb ol gün sâkin olub ertesi divân eylediler. Cümle hazineyi teslim eylediler ‘ayş‘ işrete başladılar. Konya’yı küccek karındaşı Dâvud Bege vermiş idi.

(Gargara: Bugünkü ismiyle Güneyyurt. Bu kaleye yörede Asar kalesi de deniliyor. Güneyyurt, Ermenek çevresinde ki en eski yerleşim merkezlerindendir. Çevrede Roma, Bizans ve daha eski çağlara ait kalıntılara mağara ve kaya mezarlarına bütün kaya bloklarında rastlanır. Özellikle Hititler zamanın da yoğun manada meskûn olduğu sanılan kasabanın doğusunda bu devre ait bir  iki hücreli bir anıt mezar ve tapınak vardır.)

Bir zamanlar bölgenin iki güçlü kralı olan,  Asar Kralı ve Enebolu (İrenepolis) Kralının arasında kız almak-vermek konusunda savaş çıkmış ve Enebolu Kralı tüm silahlı adamları, at, katır ve develeriyle birlikte Piladan Burnu’ndan inerek Asar şehrine saldırıya geçmiş. Asar Kralıın güçleri Demircilik deresi ve Kazanpınar civarına gizlenmiş. Enebolu Kralının hesaba katmadığı bir husus, iki güç arasındaki arazinin, sazlık, bataklık ve kaygan zeminlerden oluşmasıymış. Nitekim askerler, atlar ve develer bu bölgede balçığa saplanıp kalmışlar ve savaşı Asar Kralı kazanmış ve istediği kızı almış. Bu savaş bölgesinin  adı şimdi bile “Deve Çökeği” adıyla, yani, deveyi çökerten yer olarak  bilinir.

Çevresindeki yerler ise, Kanlıcagöl, Parçukruru ve Göl adıyla söylenir ki, bu adlar çok kanlı bir savaş olduğunun kanıtlarıdır. Sonraları, Asar şehrine bir düşman saldırısı sırasında, tüm insanlar Asar Kalesine taşınırken, evlilik hazırlığı yapan bir kız “çeyizlerim düşman eline geçmesin“ diye, evlerini ateşe vermiş  ve şehir tamamen yanmıştır. Bu yerlerde  define arayanların, kömürleşmiş buğday fosilleri ve evlerin kül yığınlarıyla karşılaştığı bilinmektedir.

Dinek Kulesi (Kalesi)’nin şimdi bile yörenin bir sembolü olarak kullanıldığını belirtmiştik. Bu yerin bir alternatifi de, Kazancının güney cephesindeki Akyokuş yamacının zirvesi olan,  Kayağıl tapesindeki (Öreğenli Kayağıl) Kudret Kalesiydi. Bu kale yıkıntısı ve çevresindeki oyulmuş inler ziyaretçi  beklemektedir.

Kuşaklı mevkisindeki Davullu Kale ve yanındaki “Sivri Kale” görülmesi gereken yerlerdendir. Popas mevkisindeki Yüksek Eğrik tepesinde bulunan “Çoban Kalesi” ile Kırkkuyu yöresindeki “Buzluca Kalesi”  anılması gereken tarihi miraslardandır.

Asar kalesinin batısında ve Pınarönü köyünün üzerindeki tepede bulunan “Guz Kalesi” diğer bir deyişle “Kız Kalesi” de tarihi izlerden biridir. Türk Tarih Dergisinin inceleme yazılarında, Anadolu’da 30 civarında Kız Kalesi adıyla anılan kale olduğu yer almıştır. Bu kalenin kuzey batısında, bölgenin ünlü kalelerinden Şahanlar Kalesi bulunmaktadır. Bu üç kalenin birbirini çok iyi gözetlediği ve bölgeyi de kontrol altında tutmaya imkân verecek konumlarda inşa edildiği söylenmektedir.

Guz Kalesinin, Asar kalesine bakan yönünde, kayaya oyulmuş çıplak bir kız (prenses) resmi (kabartma) olduğu, Asar kalesinin batı cephesinde tam bu resme bakar şekilde yapılmış çıplak bir erkek (prens) resmi olduğu söyleniyor. (Kaynak Araştırmacı Av. Naci SÖZEN)

Sonuç; Ermenek Ulu Cami mihrabında bulunan bu pencerelerden yukarıda izah edilen (ÜÇ) yerlerin tamamı net olarak gözükmektedir. Pencerelerin yapılış amacı bu önemli yerlerin gözetim altında bulundurulması olsa gerek.

Benim araştırmalarımda mihrabında pencere olan bir diğer cami Hatay (Antakya) Habibi Neccar Camisidir. Bu konu Kuran-ı Kerim Yasin suresinde geçmektedir. (36/13-29)

SON

Şerafettin GÜÇ
 

Kaynaklar
 

• https://islamansiklopedisi.org.tr/mihrap
• Zemahşerî, I, 273; Münâvî, s. 642
• XI. INTERNATIONAL TURKIC CULTURE, ART and PROTECTION OF CULTURAL HERITAGE SYMPOSIUM/ART ACTIVITY “TURKEY-BELARUS RELATIONS”
• Dülgerler Osman Nuri, Karamanoğulları Devri Mimarisi, Ankara 2006, s. 29-31.
• Diez, E., Aslanapa, O., Koman, M.Mesut (1950). Karaman Devri Sanatı, İstanbul.
• Dülgerler, O.Nuri (2006). Karamanoğulları Dönemi Mimarisi, Ankara.
• Eskici, B. (2006). “Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemlerinde Alçı Mihraplar”,
• E. Diez v.dğr., Karaman Devri Sanatı, İstanbul 1950, s. 5-7.
• Kâzım KÜÇÜKKÖROĞLU Öğr. Gör. Selçuk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Eski Çini Onarımları Ana Sanat Dalı, Konya, TÜRKİYE.
• Güç Şerafettin (2016) Şikarinin Dilinden Karamanoğulları Tarihi s, 82.
• Halit Bardakçı, Bütün Yönleriyle Ermenek, Ankara 1976, s. 91-101.
• Karaçağ, A. (2002). Beylikler Devri Mimarisinde Alçı Süslemeler, Doktora Tezi,
• Karpuz, H. (2009). Türk Kültür Varlıkları Envanteri Karaman, Ankara.
• Konyalı, İ.Hakkı (1967). Abideleri ve Kitabeleri İle Karaman Tarihi, İstanbul.
• Konyalı, Karaman Tarihi, s. 704-709.
• Konya 1967 İl Yıllığı, Ankara 1967, s. 184.
• Sanat Tarihi Dergisi, S. XV/1.
• Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şerare Yetkin, Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul 1986, s. 132.
• Öney, G. (1976). Türk Çini Sanatı, İstanbul.
• Tekindağ, Ş. (1977). “Karamanlılar”, MEB İslâm Ansiklopedisi, C.6, İstanbul.
• Turgal, H.Fehmi (1937). “Câmiü’d- Düvel’e Göre Karamanlılar”, Konya, S.13, Konya.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı (2003). Anadolu Beylikleri, Ankara.
• Ünal, T. (1986). Karamanoğulları Tarihi, Konya.
• Fotoğraf Şerafettin GÜÇ