Beşir Çelebi Mecmûatü’l-fevâid / Büyük Şifa Ansiklopedisi Sumak maddesi Paris ve Selanik Nüshası Mükremin Kızılca Çevirisi 72. Varak
Sumak: tamtam da denir, bildiğimiz sumak olup debbağ / deri tabakçısı sumağı derler. İyisi taze ve kızıl olmalıdır, son derece kabızdır, akakya gücündedir, yaprağının pişmişi saçı siyahlaştırır.
Suyunu şırınga etmek iç organlara yararlıdır, kaynamış suyunun buharına oturmak da aynı etkiyi gösterir. Tabiatı ikide soğuk üçte kurudur. Kulağa damlatılsa çirkini önler.
Yaprağını kurutup pişirerek bal kıvamına gelince kullanılsa sabır otu / aloevera etkisi yapar.
Meyvesi de aynı şekildedir. Yemeğe katılsa müzmin ishali olanı kabız yapar. bağırsak yaralarına sarılması tedavi edicidir. Suyla cemreye ve baş tepesine bandajı faydalıdır, balla karılarak bandajı göz kapağı huşunetini önler, rahimden kan akıntısını durdurur. Beyazı basura şifadır, pelit çöpünün kömürüyle ezilip bandaj yapılsa hemoroidi yok eder.
Meyvesinin hoşafını kaynatıp koyulaşınca meyvesinin gördüğünü görür, sumağı ağrıyan dişe konsa hemen ağrıyı giderir. Razi’ye göre sumağı kabız ile içseler ishali keser, rahim akıntısını durdurur, idrarı sürer.
Kırmızı bir yün beze sumağı katıp kan akan azaya koysalar derhal keser. İbn-i Masviye görüşüne göre sumak yeme iştahını artırır, mizacı bağlar, kekremsiliğinden dolayı yenmesi safra ishalini durdurur.
Eğer keklik ve tavuk etiyle yenirse karnı sağlam tutar, mideye ve karına bandajı da aynı tedaviyi sağlar.
Gülsuyunda ıslatıp sürme olarak göze çekilse hararetten naşi derdini halleder. Gözbebeğine güç verir. Kavurup dövülmüşünü yemek içi bağlar, mideye, safraya ve ishale yararlıdır.
İshak görüşüne göre hoşafının suyunu göze çekseler bütün sıkıntılarını bertaraf eder. Kusması durmayan kişi kimyonla suyunu içse derhal durur.
Sumak mideyi debagat eder, susuzluğu, safrayı ve kusmayı önler. Secaha da faydalıdır, santara hastasına uygulasalar rahim akıntısına ve basura yararlıdır.
Şerif görüşüne göre on dirhemini yetmiş dirhem suyla pişirip gücü suya geçinceye kadar kaynattıktan sonra temiz bir bezi ıslatarak bununla göz masaj yapılsa gözdeki uyuzu ve kaşıntıyı giderir. Eğer sade sumağı soğuk suyla iyice hoşaf haline getirip kan akan yere sürülürse kanı keser.
Eğer çiçek hastasının gözüne damlatsalar kızıllaşınca göğse vurup çıban olmaktan uzak tutar. Eğer sumak tozunu gül suyuyla gargara yapılırsa çatlakları giderir, yaprağını toz haline getirip gül suyuyla çocukların karınlarına sarsalar kabız yapar, sumağın yaprağını pişirip suyunu alıp kalınlaşınca kadar kaynattıktan sonra kuzu dili suyu ile halledip sarılırsa yaralara güç verir.
Göze zarar verecek maddelerden korur, habis yaraları iyileştirir, kurutur ve döker. Eğer göbeğe sarılsa veya zeker deliğine damlatılırsa idrar kaçırmayı önler, sumak ciğere zararlıdır zira soğuk tabiatlıdır.
Beşir Çelebi Mecmûatü’l-fevâid / Büyük Şifa Ansiklopedisi Sumak maddesi Paris ve Selanik Nüshası Mükremin Kızılca Çevirisi 72. Varak
